JINSI YA KUTAFUTA MASOKO

UTANGULIZI 

Kuwafundisha washiriki kufikiri ki- masoko na kuelewa baadhi ya mbinu za masoko kitu ambacho kitawafanya waelewwe maana ya maneno “soko na masoko” pia utafiti wa soko na kuyafanyia kazi  katika biashara/miradi yao. 

Soko ni nini? 

Soko ni utaratibu au mtindo  uliowekwa kwa mujibu wa kanuni /sheria  kumwezesha mfanya biashara kuuza bidhaa zake kwa wateja/walaji. Husaidia kupanga nini uuze,nani umuuzie au jinsi gani watu wanavyoweza kujuakitu gani unauza,hivyo kukuwezesha kuzalisha kile ambacho kinahitajika  katika soko sahihi. 

Mafanikio katika biashara hutokana na mwonekano wa kipekee  wa bidhaa au bidhaa unayozalisha kukidhi matakwa ya walaji au wateja pia, kuweza kutambua  aina fulani ya watu ambao wangependa kununua bidhaa yako na kuweza kueleza  bayana ni kitu gani, watu wategemee kunufaika kwa kunua bidhaa zako kati ya kundi hili la walengwa. 

Kwa kifupi soko ni MTEJA Wa bidhaa na huduma uayozalisha 

Soko lako ni; 

Wateja wako ulionao kwasasa 

Wateja uaotarajia kuwapata baadae 

Wateja uliopoteza na untarajia watakurudia tena 

Masoko ni nini? 

Masoko ni shughuli yoyote ile anayofanya mfanyabiashara ili kuimarisha biashara yake. 

Haitoshelezi tu kukaa kungojea oda. 

Mfano wa shughuli hizo ni; 

Kuelewa matakwa ya wateja wa bidhaa yako 

Kupanga bei ambayo wateja  watakuwa tayari kulipa na itakupa faida 

Usambazaji wa bidhaa au huduma kwa wateja wako 

Kuwavutia wateja wanaume bidhaa au huduma yako 

UTAFITI WA SOKO 

1. Kwa nini tujifunze kuhusu soko? 

a)  Mahitaji (demand) 

Waswahili husema ‘unaweza kumlazimisha punda aende mtoni lakini huwezi kumlazimisha anywe maji’inamaana bidhaa zako kuwa wakati soko halihitaji bidhaa zako huwezi kulazimisha bidhaa yako inunuliwe 

b)  Bidhaa sahihi – usijaribu kumuuzia kitana mtu mwenye kipara bali muuzie kofia 

c)  Kufuata mkumbo-ni vema kutofautisha bidhaa za kuuza kwa wateja 

2. Unahitaji kufahamu nini kutokana na soko lako? 

Maswali yafuatayo ndio yakusaidia kufanya utafiti wa soko lako 

Wateja wako ni akina nani? 

Wako wapi 

Mahitaji yao ni nini? 

Wanapendelea nini kutokana na bidhaa zako 

Ni mara ngapi na kiasi gani a wanacho nunua? 

Wana nunua wakati gani? 

Ni kiasi gani cha pesa wako tayari kutoa? 

Ni jinsi gani bidhaa zitawafikia wateja 

Washindani wako ni wapi? 

Ubora wa bidhaa zao na bei zao vikoje 

NB; kutafuta majibu ya maswali haya kunaitwa utafiti wa masoko 

3. Jinsi ya kufanya utafiti a soko 

Mbinu zifuatazo zinaeza kutumika kufanya utafiti wa soko la bidhaa au huduma unazozalisha:- 

Kupitia Kwa wateja (kusikiliza maoni yao, kuachunguza na kuwauliza maswali). 

Kuwauliza maswali watumiaji mbali mbali wa bidhaa zako ( nini wanachohitaji na wasicho kihitaji, mapendekezo na nini kiongezwe) 

Kwa marafiki na ndugu 

Kusoma kwenye vitabu, magazeti, kusikiliza radio na kuangalia televisheni 

Kupeleka bidhaa zako katika maonesho ya biashara 

Kuangalia biashara za washindani wako: bei, ubora, tofauti za bidhaa,, kuonesha bidhaa, na huduma zinazoambatana na bidhaa zako 

Onesha sampuli ya bidhaaa au tembezasampuli ya bidhaa na waulize watu maoni juu ya bidhaa zako 

4. Jumuisho la masuala ya masoko 

B-Nne  katika masoko 

Bidhaa 

Bei 

Banda 

Bango 

a)  BIDHAA- Bidhaa ni kitu chochote kinachozalishwa kwa ajili ya kuuza au kutumia. 

Sifa za bidhaa 

Bidhaa nzuri ni ile inayoridhisha na inakidhi matakwa ya soko. Kwa mfano:- 

Ubora(muda, malighafi nzuri, iliyotengenezwa vizuri) 

Yenye kuvutia ( rangi,mapambo,usafi, utengenezaji mzuri) 

Mtindo (umbile zuri, inahusiana na thamani,saizi) 

Ya kisasa (Inayoendana matumizi ya mtindo uliopo- fassion) 

Tofauti na bidhaa za ashindani 

b) BEI- Bei nithamani ya bidhaa au huduma ambayo mteja yuko tayari kumudu au kulipia. Kwa hiyo bei hujumuisha Gharama zote na faida au Bei huiumuisha gharama za ununuzi, gharama za uendeshaji na faida. 

Mambo muhimu ya kuzingatia wakati wa kupanga bei. 

Ghrama zote ka jumla (gharama halisi)

Bei za wapinzani 

Mahali ulipo 9 kiasi ambacho wwateja wwako radhi kulipia kwa kutegemea uezo wao kifedha) 

Msimu (kwa mfano bei kubwa za vinyago msimu wa watalii au bei ndogo za feniture wakati wa mvua ) 

Kupata faida ya kutosha kuendesha shughuli bila matatizo 

c) Banda au mahali pa kufanyia biashara 

Banda ni mahali muhimu sana  katika kuuza bidhaa au huduma. Mahali pa kufanyia biashara  panatakiwa pae na sifa zifuatazo:- 

Rahisi kufikiwa na wateja 

Usalama, usafi 

Sehemu ya maegesho 

Kuwa karibu na huduma nyingine muhimu kama vile usafiri wa daladala, sehemu za vinywaji, vyakula,umeme n.k 

Yenye mwanga wa kutosha 

Rahisi kuonekana 

Huduma hutolewa saa zote 

5. Upangaji mzuri wa bidhaa mahali pa biashara. 

Bidhaa zipangwe kwa seti 

Mahali pa wazi panapoonekana kiurahisi 

Weka bidhaa chache katika makundi madogo madogo 

Weka bidhaa za aina mbalimbali 

Panga sehemu yenye mwanga wa kutosha 

Sehemu safi 

Tumia picha au katalogi 

6. BANGO AU UVUMISHAJI 

Uvumishaji unajumuisha shughuli kadhaa  ikiwa ni pamoja na uvumishaji  wa mauzo,utangazaji,uhusiano wa jumuia na mbinu za kuuza. Shughuli hizo zinasaidia kuwavitia wateja, lakini hasahasa zinawapa wateja imani na bidhaa zako kuhakikisha kuwa hawanunui kwa mtu mwingine.Jambo muhimu la kuzingatia katika uvumishaji wa bidhaa ni lazima uwe mchangamfu na kuwa macho kuvutia wateja. 

Kuvumisha mauzo (sales promotion) 

Punguza bei yako kidogo ili wateja waone kuwa ni ndogo. Mfano:-  shs 999.00 badala ya 1000.00 

Weka bei maalum wakati wa sikukuu mbalimbali 

Panga bidhaa madirishani ilizionekane kwa nje (display) 

Uza bidhaa zinazoendana. Mfano muuza maandazi anaweza kuuza chai au muuza sukari anaweza kuuza majani ya chai 

Utangazaji 

Radio, magazeti,tv,sinema,mabango,kadi za biashara za mwenye biashara9business card)na sifa zinazotolewa kwa njia yam domo na watu watu waliokwisha kutumia bidhaa hizo. 

Mahusiano 

Kuchangia huduma za jamii Kama vile elimu, afya mazingira n.k 

Mbinu za uuzaji 

Jinsi ya kutambulisha bidhaa, eleza faida za bidhaa na ubora ake 

Kumthamini mteja 

Eleza faida ya bidhaa yako kabla hujataja bei 

Jaribu kuuliza juu ya mahitaji ya mteja ili uweze kumwelekeza kwenye bidhaa itakayomfaa. 

Kama mteja akiuliza bidhaa ambayo huuzi , unamwekeza zinapoatikana. 

MKAKATI WA MASOKO 

Kuwa na mkakati wa soko utakusaidia kufiki malengo yako kupitia kuweka lengo kuu/kubuni bidhaa/huduma mchanganyiko na kuchukua SWOT ANALYSIS(maeneo tunayofanya vizuri,maeneo ambayo hatufanyi vizuri,fursa tulizonazo, na changamoto zinazotukabili) katika bidhaa /huduma.

MAELEZO YA MALENGO YAKO 

Maelezo ya malengo ni nini? Ni maelezo ya jumla  juu ya kila unachotarajia kufikia,au lengo kuu la shirika. Hujulikana pia kama dira ya shirika . hivyo ni vema kuwa na wazo ambalo unaweza kuliweka kama kitovu cha kukuwezesha kuona unapoelekea  kibiashara. Kulingana na kukua kwa biashara yako waweza kuendeleza malengo yako kuipa nguvu dira yako 

Lengo lako lazima liwe dhahiri / bayana 

Ni nini unataka kutimiza? 

Kwa nini/ sababu gani ya kutimiza? 

Nani atafanya nini? 

Ni wapi utafanyia kile unachotarajia? 

Kipi kinatakiwa kufikia lengo lako? 

Malengo yako lazima yaweze kupimika. 

Kwa kiasi gani? 

Vingapi? 

Malengo yako lazimayawe ya kufikiwa.

Ya juu Sana kisi cha kushindwa kufikia malengo yako? 

Ya chini Sana kisi kwamba malengo yako hayaleti maana? 

Ni muhimu kuweka malengo yanayokubalika lakini yenye kutamanisha. 

Malengo yako yawe na uhusiano na kile unachotaka kufanya 

Tuzo nitakayoipata baada ya kufikia malengo itazidi gharama (faida) 

Tuzo nitakaipata baada ya kufikia malengo itafikia maezo ya malengo yako ya awaliKufikiwa kwa malengo yako kutakusaidia  kufikia mipango yako? 

Malengo yako lazima yaende na wakati 

Ni lini litaanza? 

Itachua muda gani kufikia malengo yako?Naweza kufanya nini kila juma,Mwezi juu ya bidhaa nyingine iliyopo ambayo ina matumizi sawa na ile anayohitaji, mteja..