TENGENEZA DONAT YA ICING SUGAR

Mahitaji :

Unga – Mug 1

Sukari 1/3 kikombe ( mug ) 

Mayai  5

Siagi - 4 Vijiko vya kulia

Hamira  1 Kijiko kulia

Baking Powder - 1 Kijiko cha chai

Vanilla - 1 Kijiko cha chai

Hiliki zilizosagwa -  1 Kijiko cha chai

Sukari ya laini ya unga (icing sugar) mug 1

Maelezo : 

Kwenye bakuli pana vunjia mayai, unatia sukari, hamira, baking powder, vanilla na hiliki ikisha unapiga kwa kutumia mchapo wa kupigia keki ama mwiko kwa nguvu. Unapiga mchanganyiko kwa muda wa dakika tano. Weka siagi kwenye sufuria na yeyusha na kuipasha moto mpaka iwe moto ikisha unaimimina kwenye mchanganyiko  na unapiga tena kwa dakika mbili tu. Weka unga kwenye sinia au bakuli kubwa ikisha unamimina ule mchanganyiko kwenye unga na unaukanda kutumia mkono, mpaka ulainike.Ukiona unga mwingi basi ongeza maziwa kidogo mpaka uwe sawa, na ukiona unga mwepesi sana basi unaweza kuongeza unga kidogo pia mpaka ukae sawa mfano wa unga wa maandazi.Sukuma na ukate madonge kama unavyoyaona hapo juu. Tumia kifuniko cha chupa kwa kukatia kiduara kidogo katikakati ya madonge. Ukimaliza kukata madonge yote, yaweke kidogo yaumuke halafu teleka mafuta na uyakaange.

Ukitoa kwenye mafuta yachuje mafuta na kabla ya kupoa yawe moto moto yachovye kwenye icing sugar na uhakikishe yote yameenea sukari juu. Ukimaliza tia kwenye sahani acha zipowe na zitakuwa tayari kwa kuliwa.

BY MAPISHI RAHISI NA FASTA FASTA.

TENGENEZA KATLESS HIZI HAPA (KACHORI)

 KACHORI  HUTUMIKA KAMA KITAFUNWA KWAJILI YA PICNIC, CHAI YA ASUBUHI AU SAA 10 JIONI HUPENDWA SANA NA WATU WA LIKA ZOTE. KACHOLI HII NI MAALUMU KWA WALE WENYE MATATIZO WASIOTUMIA UNGA WA NGANO.

MAHITAJI

300 gram nyama ya kusaga

1 kilo ya viazi ulaya (5-6)

1 kijiko cha chakula Mafuta ya kupikia

½ kijiko kidogo cha chai Cumin seeds (Jeera) 

1 ½ kijiko kidogo cha chai Coriander powder (Dhaniya) 

2 pili pili mbuzi au ndefu za kijani 

1 ½ Tangawizi mbichi

¼ Kijiko cha chai Garam Masala

4 kijiko kikubwa cha chakula maji ya limao au ndimu

 ½ chumvi

10 gram kitunguu swaumu

5 mayai ya kuku

Mafuta kwajili ya kukaangia

JINSI YA KUTENGENEZA

Chemsha viazi kwenye pressure cooker au sufuria vikiwa na maganda yake.

Chemsha nyama ya kusaga na maji 50 gram, kitunguu swaumu 10 gram na vijiko 4 vya mai ya limao mpka iive kisha weka pembeni.

Kisha menya viazi ulivyochemsha kisha kata katika vipande vidogo. Pasha mafuta ya kupikia kijiko kimoja kwenye kikaango.

Kisha weka mbegu za cumin kwenye kikaango. Mbegu za cumin zikishapasuka, ongeza coriander powder, pili pili mbuzi, Tangawizi, Kisha weka chumvi na viazi. Kaanga kwa dakika 2-3 itakua imeiva vizuri.

Kisha ponda mchanganyiko wako mpaka uwe laini kabisa

Kisha chukua mchanganyiko huo laini wa viazi na tengeneza maumbo madogo ya mviringo ukubwa kama limao kisha bonyeza kwa kutumia kidole kati kati ya umbo hilo utapata nafasi ya kuweka kijiko kimoja cha chai nyama ya kusaga iliyoiva kisha funika kwa kutumia viazi na jitaidi kuviringisha tena kwa kutumia mikono yako miwili ili upate umbo zuri.

aada ya kumaliza kuandaa maumbo safi kabisa ya duara na yenye nyama ya kusaga kwa ndani, piga mayai pembeni kwenye bakuli na chovya umbo moja moja na weka kwenye kikaango chenye mafuta ya moto kaanga ukishapata rangi tu ya kahawia toa maana viazi na nyama vimeshaiva unachotafuta ni kau kau na rangi safi ya kahawia pande zote.

MPATIE MLAJI KACHORI HII IKIWA YAMOTO PIA UNAWEZA USIWEKE PILI PILI NA TANGAWIZI HASA KWA WALE WANOSUMBULIWA NA VIDONDA VYA TUMBO AU MATATZIZO YA GESI TUMBONI NA BADO KACHORI YAKO IKAWA SAFI SANA. UNAWEZA KULA NA TOMATO SAUCE, MAYONAISE, CHACHANDU AU ACHALI.

*From Alhidaaya*

TENGENEZA HII KEKI SIMPLE SANA

Hakuna kitu chochote kitamu chenye harufu na radha nzuri kama keki uliyoipika kwa mikono yako. Upishi wa keki ni mwepesi sana endapo mpishi atazingatia vitu muhimu vinavyohitajika pamoja na hatua zake. 

*MAHITAJI*

*unga vikombe2

*maziwa kikombe1

*sukari kikombe1

*siagi kikombe1

*baking powder vijiko vidogo 2

*mayai 6 yakienyeji

*vanilla matone mawili au limao 1 Zingatia Limao au vanilla hutumika kwaajili ya kupunguza harufu ya mayai kwenye keki.kwahiyo ukikosa vanilla pia waweza kutumia maganda ya limao au maganda ya chungwa. 

Pia andaa jiko lako la mkaa mapema ili lipate joto pamoja na sufuria iliyopakwa siagi ndani ili kuzuia keki kuganda.

*HATUA*

*Andaa bakuli lako la udongo na mwiko ambao utatumia kuchanganya mchanganyiko wako

*chukua kikombe kimoja cha siagi na utie katika bakuli pamoja na kikombe kimoja cha sukari.

*koroga mchanganyiko wa sukari na siagi mpaka pale utakapolainika na chembe chembe za sukari kupotea kabisa

*Weka yai moja baada ya jingine huku ukiendelea kuukoroga mchanganyiko wako bila kupumzisha mkono

*Weka matone mawili ya vanilla au maganda ya limao huku ukiendelea kuchanganya.

*Weka unga vikombe viwili uliochanganywa na baking powder kwenye mchanganyiko wako na endelea kuukoroga taratibu

*Baada yahapo tia maziwa kikombe kimoja nauchanganye taratibu

*Mimina taratibu mchanganyiko wako kwenye sufuria maalumu yakupikia iliyopakwa siagi. 

Zingatia Iwapo utapenda keki yako iwe na rangi unaweza ukaweka kokoa kwenye mchanganyiko wako.

*Weka sufuria ya mchanganyiko katika jiko lenye joto la wastani kwa muda wa nusu saa

Yani makaa juu na chini

*Baada ya hapo toa keki yako tayari kwakuliwa.

*JINSI YAKUTUMIA MBEGU ZA MABOGA, FAIDA ZAKE,NA JINSI GANI UNAWEZA KUTUMIA MBEGU ZA MABOGA KAMA DAWA*

*MAGONJWA HATARI 10 YANAYOTIBIKA KWA KUTUMIA MBEGU ZA MABOGA*

*UTANGULIZI*

- Mbegu za maboga zina protini na madini ya kutosha na ya muhimu zaidi mwilini kama madini ya zinki, kopa, maginizia, manganizi na chuma, mbegu za maboga ni tamu na zinaweza kutafunwa nyakati zozote na mahali popote.

- Tafiti mbalimbali zimethibitisha pasipo na shaka kuwa mbegu za maboga zina faida nyingi kiafya na zina uwezo wa kukuepusha na magonjwa hatari zaidi ya 10 yafuatayo:

*1- UGONJWA WA MOYO*

- Kiasi kingi cha madini ya magnesium katika mbegu za maboga yanazifanya mbegu hizi kuwa mhimu sana kwa watu wenye magonjwa mbalimabli ya moyo.

- Madini ya magnesium ni mhimu kwa ajili ya kuimarisha msukumo wa damu kwenye moyo na kuimarisha afya ya mishipa ya damu hatimaye kutibu na kuzuia magonjwa ya moyo.

- Mbegu hizi pia zina mafuta mengine mhimu zaidi kwa watu wenye ugonjwa wa moyo yenye *OMEGA 3*

*2- HUIMARISHA KINGA YA MWILI*

- Mbegu za maboga zimebarikiwa kuwa na kiasi cha kutosha cha madini ya zinki (zinc). Kazi kubwa ya madini ya zink ni kuimarisha kinga ya mwili.

- Upungufu wa madini ya zink unaweza kupelekea matatizo kadhaa mwilini ikiwemo kuzaa watoto njiti, kuishiwa nguvu za kiume, matatizo ya homoni, chunusi nyingi mwilini, watoto kuwa na uwezo mdogo shuleni kimasomo na matatizo mengine kadhaa ya kimwili na kiakili.

*3- HUONGEZA UWEZO WA MACHO KUONA*

- Mbegu za maboga zina Vitamini E, vitamini A, lutein, beta-carotene na zeaxanthin, vitu hivi vinavyopatikana katika mbegu za maboga ni mhimu kwa ajili ya nuru ya macho. Vitamini A na madini ya zinki ni mhimu kwa ajili ya uzalishaji wa ‘melanin’ kimeng’enya mhimu ambacho hutengenezwa kwa asili na miili yetu kwa ajili ya ulinzi wa afya ya macho.

*4- KINGA YA KISUKARI*

- Kisukari ni moja ya ugonjwa unaoendelea kwa kasi na kuwasumbua watu wengi kila pembe ya dunia.

- Mbegu za maboga zina vitu vitatu mhimu zaidi ambavyo ni *Nicotinic acid’,* *‘Trigonelline’* na *D-chiro-inositol’* ambavyo husaidia kushusha damu sukari mwilini na kudhibiti kazi za *insulini* hivyo kuwa kinga na kuleta ahueni kubwa kwa watu wenye kisukari.

- Kama unasumbuliwa na kisukari fanya mazoea ya kutafuna mbegu za maboga kila siku.

*5- DAWA BORA YA USINGIZI*

- Mbegu hizi zimegundulika pia kuwa na kirutubisho kinachozalisha homoni za usingizi.

- Kwenye mbegu za maboga kuna vimeng’enya viwili mhimu zaidi ambavyo huhusika na usingizi na afya ya akili moja kwa moja navyo ni *‘L-tryptophan’ na ‘tryptophan’.* Gramu 100 tu za mbegu za maboga zina kiasi cha kutosha cha *tryptophan’* mpaka mg 576. Tryptophan ndiyo inahusika kuleta usingizi wenye utulivu pia huondoa msongo wa mawazo au stress mwilini.

- Kwa kuongezea mbegu za maboga zina kiasi kingi cha vitamini za kundi B. Muda mchache kabla ya kwenda kulala tafuna mbegu za maboga na utapata usingizi mtulivu kabisa mpaka asubuhi.

- Kwahiyo kama una tatizo la kukosa usingizi jaribu kutumia mbegu za maboga

- Kumbuka kukosa usingizi mara nyingi huwa ni matokeo ya msongo wa mawazo na kama ulivyoona mbegu hizi zinaondoa pia stress!

*6- DAWA BORA YA UVIMBE*

- Mbegu za maboga zinao uwezo mkubwa wa kuondoa sumu mwilini sambamba na uvimbe *(inflammation).* Kama ujuavyo sehemu kubwa ya vivimbe mwilini ni matokeo ya sumu kadhaa mwilini.

-  Mbegu za maboga zitakuondolea uvimbe mwilini bila kukuachia madhara yoyote mabaya hapo baadaye.

- Kama unasumbuliwa na uvimbe popote jaribu kutumia mbegu za maboga

- Mbegu za maboga pia ni dawa nzuri kwa aina nyingi za kansa mwilini.

*7- HUONGEZA MAZIWA KWA MAMA ANAYENYONYESHA*

- Mbegu za maboga zina protini nyingi bora itokanayo na mimea isiyo na madhara kama ile ya kwenye wanyama.

- Pia zina *OMEGA 3* Mama mjamzito hata unayenyonyesha tumia mbegu za maboga na utakuwa na uhakika wa kutoa maziwa ya kutosha kwa ajili ya mtoto.

*8- DAWA NZURI KWA MATATIZO YA TEZI DUME*

- Wataalamu wengi wa lishe wanapendekeza mbegu za maboga zitumike kwa wanaume wa rika zote yaani vijana hadi wazee kwani zimethibitika kuwa msaada mkubwa kwa afya ya tezi dume.

- Tafiti nyingi zinasema mbegu za maboga zina kiasi kingi cha madini ya Zinki madini ambayo ni mhimu *SANA* kwa afya ya tezi dume na husaidia uponyaji wa tatizo la tezi dume moja kuwa kubwa kuliko nyingine tatizo lijukanalo kwa kitaalamu kama *benign prostatic* *hyperplasia’.*.

*9.- ZINAONGEZA NGUVU ZA KIUME*

- Maajabu mengine ya mbegu za maboga ambayo ulikuwa huyajuwi bado.

- Kwanza kabisa zinaondoa msongo wa mawazo/stress kitu ambacho ni namba 1 katika kusababisha upungufu wa nguvu za kiume, lakini pia zinashusha lehemu *(cholesterol),* zinatibu kisukari, zinatibu tezi dume (matatizo kama ya ngiri nk), zinashusha kisukari, zina protini nyingi ya kutosha na yenye ubora na mbaya zaidi ni kuwa zina madini ya ZINKI madini mhimu kuliko kitu kingine chochote kwenye upande wa nguvu za kiume na kinga ya mwili na Zina madini ya chuma pia

- Uzuri ni kuwa mbegu hizi hazina uchungu wowote, ni tamu kuzitafuna wakati wowote na mahali popote hata ukiwa ofisini unaweza kuwa nazo pembeni unatafuna huku unaendelea na kazi zako. Sambamba na hilo kama tulivyoona pale juu kwamba zinaongeza maziwa kwa mama anayenyonyesha kwa upande wa wanaume zinaongeza pia uwingi wa mbegu za kiume *(sperm count)* ukitafuna mbegu za maboga siku mbili tu utapata kuona matokeo mazuri.

*10- ZINAONDOA PIA MSONGO WA MAWAZO (STRESS)*

- Msongo wa mawazo au stress kama mlivyozoea wengi ni tatizo linaloendelea kuwasumbua watu wengi miaka ya sasa. Mbaya zaidi wengi huwa hawaelewi nini madhara ya hizo stress wanazojipa. Yaani stress au msongo wa mawazo unaweza kukuletea magonjwa mengine mwilini zaidi ya 50, hivyo utaona ni jinsi gani ilivyo mhimu kwako kuweka chini stress zako na uendelee na maisha kwani kuendelea kuwa na stress ni hatari zaidi kwa afya yako.

- Moja ya sababu kuu ya watu wengi kuwa na stress ni usawa usio sawa wa homoni zao *(hormonal imbalance)*

- Hivyo kama una tatizo la homoni kwenye mwili hebu weka mazoea ya kutafuna mbegu za maboga kila siku na hutakawia kuona tofauti.

-  Mbegu za maboga zina kimeng’enya mhimu sana kwa kutuliza mawazo kiitwacho *‘tryptophan’* na asidi amino zingine mhimu zinazohusika kutengenezwa kwa homoni nyingine ijulikanayo kama *‘serotonin’*.

- Kama ulikuwa hujuwi ni kuwa *serotonin* ni homoni inayohusika na kazi mhimu sana ya kurekebisha matendo ya kitabia na kutoa matokeo chanya kwa mambo yanayohusu usingizi, hali ya mawazo kwa ujumla na mambo yanayohusu njaa.

- Mbegu za maboga ni msaada mkubwa kwa kina mama waliofikia ukomo wa siku zao na huondoa matatizo ya kiafya yatokanayo na kukoma kwa hedhi.

- Ni msaada kwa watu wenye saratani mbalimbali, huimarisha ukuaji na ustawi wa mifupa na meno, huondoa harufu mbaya ya kinywa na husaidia pia wenye tatizo la kufunga choo au kupata choo kigumu kila mara.

*NAMNA NZURI YA KULA MBEGU ZA MABOGA*

- Unaweza kula zikiwa kavu na ndiyo utapata faida nyingi zaidi ingawa wengi wanapenda zilizo kaangwa

- ukikaanga isizidi dk15 - 20 hivi na huwa nazichanganya na maji ya chumvi ya mawe ya baharini kidogo kwa mbali ili kupata radha.

- Unahitaji ujazo wa kiganja kimoja cha mkono wako cha mbegu za maboga kwa siku ujazo wa kama nusu kikombe cha chai hivi kwa siku.

JINSI YA KUANZISHA BUSTANI NDOGO NYUMBANI.

*ebusol cdf*

Uanzishaji wa bustani nyumbani ni jambo ambalo huwaweza kulifanya kwa kiasi ambacho kinaweza kukuletea faida kemkem, Kwa kutumia malighafi unazo ziona nyumbani waweza fanikisha zoezi hili, iwe ni mifuko ya nailoni. Makopo, gunia, au kiji pande kidogo cha ardhi na ukaweza kukitunza.

Mboga ambazo unaweza kuzizalisha nyumbani ni kama mchicha, nyanya, kitunguu, sukuma wiki, kabichi, chinizi, majani ya maboga na pilipili (kali au hoho).

Mboga zilizo nyingi hutumia muda wa miezi mitatu hadi kufikia muda wake wa kuvunwa, Hivyo hakiwezi kukuchosha na mazao kama mchicha huchukua wiki karibuni 2 mpaka 3 na unaweza kutumia/kuvuna.

Faida za mbogamboga hizi ni nyingi ikwemo kiafya kwani husaidia kuongeza damu mwilini, kutupatia nguvu na hata kutusaidia uwezo wa kuona vizuri kama mchicha na karroti. Pamoja na hata kiuchumi kama uzalishaji wako hapo nyumbani utakidhi na ziada waweza fanya biashara.

FAIDA ZA BUSTANI HIZI ZA NYUMBANI.

- Ni rahisi sana kufanya.

- Ni chanzo kizuri cha mboga nyumbani.

- Inasaidia watoto kupenda kula mboga za majani, kwani uweza kuziona jinsi zinavyozalishwa na kupenda zaidi uzalishaji.

- Ungalizi wake ni wa karibu na hata udhibit wa magonjwa ni mkubwa.

AINA ZA BUSTANI AMBAZO NI RAHISI SANA KUANZISHA UKIWA NYUMBANI.

- Kwa kutumia makopo au makasha ya mbao.

- Kwa kutumia gunia.

- Kwa kuandaa kitalu.

BUSTANI YA MAKOPO/NDOO NA MAGUNIA

Bustani ya makopo hiutaji vitu vifuatavyo,

- Kopo/ndoo.

- Udongo.

Udongo huwezesha mmea kujishikiza pia kuupatia mmea virutubisho muhimu.

- Mbolea za samadi.

Kwaajili ya kuupatia mmea viini lishe.

- Pumba za mpunga/mchanga

Pumba husaidia kuupatia mmea kupitisha maji, pia kupitisha mizizi.

HATUA MUHIMU ZA KUFUATA.

1. Changanya udongo wako na mchanga/pumba za mpunga na mbolea kwa uwiano wa udongo 5:2:1

2. Toboa chombo utakachotumia iwe ni gunia au kopo.

3. Weka mchanganyiko wote katika chombo ulicho nacho kisha weka mche au mbegu.

BUSTANI ZA KWENYE KITALU/VITALU

Endapo hautatumia kopo au gunia tengeneza kitalu chako kwa kuchanganya udongo na mbolea pekee.

Kisha panda mbegu/miche yako kwa nafasi.

UANGALIZI.

Kila zao lina aina yake ya uangalizi japo nyingi hifanana sana kwa zao kama nyanya hutaitajika kuweka miti maalumu kwa ajili kuipatia sapoti, kuepuka kuanguka chini na hata kupelekea kufa kwa mmea.

MAMBO YA KUZINGATIA.

- Mwagilia mboga yako mala baada tu ya kupanda na kuendelea ikitegemeana ni aina gani ya mboga.

- Unapoona wadudu au dalili yeyote ya magonjwa fuata taratibu zote za utumiaji viatilifu kuzuia kusambaa kwa wadudu au magonjwa hayo.

- Mboga kama sukuma wiki, nyanya, pilipili, waweza vuna mara kwa mara, kazi yako ni kumwagilia tu.

- Usiweke bustani yako katika kivuli na bali iwekwe katika sehemu ambayo mwanga wa jua itaifkia mimea, kwa kuiweka katika kivuli itapelekea mmea kudumaa, hivyo inapaswa ikae katika mwanga.

- Endapo hutatumia makopo au gunia unatakiwa kubadilisha udongo wako kwa muda, Baada ya mavuno ya misimu ili kuakikisha mboga zako zina pata virutubisho ya kutosha.

CHANGAMOTO ZA BUSTANI HIZI ZA MBOGAMBOGA.

Kwa watu wengi hupatikanaji wa maji ya uhakika inaweza kuwa ni shida sana.

Kuna baadhi ya mbinu unaweza tumia na ukatumia maji uliyo nayo kwa ufanisi wa hali ya juu.

- Kwa kutumia makopo ya maji makubwa, weka maji na kisha toboa tundu dogo kwa chini kisha funga kifuniko chako vyema kutorusu hewa kuingia, kwa kufanya hivyo utawezesha matone madogo ya maji kuufikia mmea, nah ii itakuwezesha kutotumia maji na maji megi na bali maji yataakayo tumika yatatumika kwa ufasaha sana.

- Tumia kilimo cha matone, kwa kutengeneze mfumo mdogo tu wa mirija hata kwa wale watakao tumia kitalu. Weka kiifadhia maji kwa juu na kisha unganisha kwa kutengeneza mirija midogo/mipira midogo na itoboe kulingana na nafasi ya miche yako.

- Weka matandazo kuzunguka mmea yanaweza kuwa ya nyasi kavu au Maranda ya mbao, hii itasaidia kuhifadhi unyenyevu uliopo kuendelea kuwepo kwa kupunguza upotevu wa maji kwa jua kali

CHANGAMOTO ZA UTENGENEZAJI WA CHAKULA CHA KUKU.

Gharama za ufugaji wa kuku zikiwa asilimia 100. basi 80 huwa ni chakula na 20 ndo mambo mengine kama dawa.

Watu wengi tumekuwa tukijaribu kutengeneza chakula ili tushushe chini gharama za kufuga kuku. Hakuna anaye pe nda kuguga kwa gharama za juu.

NIN CHANGAMOTO ZAKE?

1. Upatikanaji wa malighafi

Unaweza kuwa na nia ya kutengeneza kweli chakula lakini.unaweza zunguka na usipate baadhi ya malighafi.

2. Malighafi kutofautiana ubora

Moja ya chalange kubwa hasa kwa utengenezaji wa chakula cha kuku sa kisasa kamaBroiler na layers ni ubora wa Malighafi

Je mahindi unayo tumia yana ubora? Soya je? Dagaa au samaki je?

Hivi vitu saa zingibe vyenyewr hutofautiana ubora na unaweza kuta kabisa kabisa DCP iliyoko kwenye mahindi yanayo limwa Songea ikawa tofauti kabisa na yanayo limwa Dodoma.

Unaweza kuta soya ikawa na DCP tofauti tofauti.

Unaweza kuta Dagaa wa Baharini wakawa na DCP tofauti na dagaa wa ziwani kama Victoria au Tanganyika.

Hii hiwa ni changamoto namba 1.

3. Gharama za kutafuta Malighafi.

Unaweza jikuta badala ya kupunguza gharama ukajikuta umeongeza gharama mara 2 zaidi.

Unaweza toka nyumbani kwenda kununua malighafi. Ukafika ukakuta Hilo Duka soya hakuna inabidi uwashe gari au upande Daladala uende kwingine. unafika na huko unakuta hakuna inabidi uende kwingine tena.

Ukijumlisha hizo gharama za usafiri unajikuta umetumia gharama kubwa sana.

Je huwa unapiga hizo gharama za mizunguko?

4.Formula ya kutengeneza vyakula.

Hii ni changamoto kubwa sana na kuna jambo watu huwa hatujui kuhusu hizi formula.

- Formula inabadilika unavyo taka, 

- Kuna Formula nyingi sana hata wewe unaweza unda Formula yako na ikawa bora zaidi.

- Watu hutengeneza formula kutokana na mambo kama haya:

A. Climatic condition- Baridi au joto

B. Aina ya breed, Wazalishaji wa breed mara nyingi huwa na formula zao kwa ajili ya breeds zao na unakuta wamefanyia majaribio na kuamua hivyo.

C. Upatikanaji wa malighafi na ubora wake pia. Kama nilivyo sema nafaka moja inaweza kuwa na ubora tofauti.

- Formula inategemeana wewe una nini mkononi.

5. Kukosa vyombo vya kupimia DCP, hii sasa  ndo huwa kikwazo kikubwa kabisa kabisa.

Huwezi pima DCP kwa macho, kama kiutalamu DCP ya vifaranga ni asilimia 19 hadi 23 je utaijuaje? utajuaje sasa hiki chakula kina DCP ya 23%? ni ngumu sana.

NINI CHA KUFANYA?

1. Malighafi zinunuliwe kwa wakati mmoja hasa kipindi cha mavuno na zihifadhiwe, kufanya hivyo kutakupunguzia usumbufu wa kuzitafuta.

2. Kwenye Malighafi ya aina moja kiwa na ubora tofauti ni changamoto kubwa sana ambayo sasa hapo lazima uwe na vipimo vya kupimia DCP kujua ni kiwango gani, pia kununua sehemu moja, kama ni dagaa basi tumia wa Ziwani siku zote au wa Baharini siku zote na sio leo wa baharini kesho wa ziwani.

3.FORMULA

Formula sio tatizi kabisa kwenye kutengeneza vyakula, unaweza tengeneza formula yako wewe mwenyewe na kuifanyia majaribio. 

4. Tafuta sehemu zenye vyombo vya kupimia DCP ili iwe inapelekea sampo kwa ajili ya kupima na kujua chakula chako kina DCP kiwango gani.

UTENGENEZAJI WA CHAKULA KWA KUKU WA KISASA HASA BROILER NA LAYER

Hapa ndo challange ilipo na hii ni kutokana kwamba hawa ni exotic breeds.

Unapo anza kutengeneza anza na kidogo sana na tenga kuku wachache wa kuwafanyia majaribio.

Ndani ya banda unaweza kata na kutenga Broiler hata10 na wafanyia majaribio kwa chakula chako, na kila siku waangalie na wapime uszito kujua utofauti wake na ambao wanakula cha Dukani. 

Usikurupuke kutengeneza chakula kingi make mwisho wa siku utakitupa tu na utakuwa umeingia hasara.fanya try and erro.

Unaweza tengeneza hata  kwa formula tatu tofauti na kuwafanyia majaribio kuku tofauti.

DCP= Digestive Crude Protein. Hiki ndo kipimo cha kupima ubora wa chakula cha kuku.

ebusol cdf

JINSI YA KUTENGENEZA MINYOO KWAAJILI YA KUKU

ebusol cdf

Kutengeneza minyoo ya chakula (red worms planning) Red worms planning ni utaratibu wa kuzalisha minyoo kwa ajili ya kuku na Samaki, Zipo hybrid Red Worms ambazo mara nyingi hununua sample kutoka nje ya nchi Kama Kenya,China au hapa Tanzania fuata hatua zifuatazo kuzalisha Red worms asilia. 1.Chukua mavi ya ngombe mapya au ngombe aliyechinjwa mavi ya tumboni 2.Kusanya Damu damu, ngozi, utumbo, magoroto, nyamanyama nk

3.Pakia kwenye kiloba au gunia kati ya chaguo A au B hapo juu

4.Chimba shimo la wastani kisha mwagia maji ndoo kubwa 4

5: Fukia hilo gunia na mwaga maji ndo 2 mara 1/2 kwa siku kwa muda wa siku 8/12

6: Baada Ya siku hizo kupita fukua na chepe utakuta minyoo mitupu ya kutosha kwa ajili ya chakula cha kuku au samaki na siku zinavyozidi kwenda ndo wanazidi kuzaliana na kuwa wakubwa.

JINSI YA KUTENGENEZA FUNZA KWA CHAKULA CHA KUKU .

Moja ya virutubisho muhimu kwa kuku ni protini ambayo unaweza ukawapa kupitia vyakula mbalimbali. Funza ni wadudu walio na protini nyingi ambayo inahitajika sana kwa ajili ya ukuaji wa kuku. Zipo njia mbalimbali ambazo zinatumika kutengeneza funza na hivyo kukupunguzia gharama za vyakula vya kuku. Jinsi ya Kutengeneza funza. Tafuta kinyesi cha kuku au mavi ya ngo'mbe ambayo unaweza pata machinjioni au kuku wako mwenyewe. Chukua kinyesi weka kwenye kidumu kilichokatwa kisha weka pumba za mahindi kwa juu. Halafu weka maji kidogo ili kuvutia nzi waweze taga mayai hapo. Utaendelea kuweka maji kwa siku mbili na kisha uache siku tatu. Siku ya nne au ya tano funza wataanza kutokea, wakusanye, waoshe na kisha wape kuku wale.

KANUNI AU HATUA ZAKUFUATA KUTENGENEZA MCHWA

1. Andaa mahitaji muhimu yanatakiwa -kinyesi kikavu cha ngombe au mbuzi -majani makavu,au mabua ya mahindi,maharage hata maranda unaweza tumia mojawapo au ukachanganya -chungu,au sufuria au box 2. Changanya vitu tajwa hapo juu vyote vizuri

3. Nyunyizia maji kila kilichomo kilowane kiasi 4. Weka mchanganyo wako kwenye chombo ulichokiandaa,chungu,sufuria au box

5. Chukua chombo hicho kakiweke sehemu ambayo unahisi mchwa wanaweza kupatika mfano,kichuguu, kwenye njia mchwa, sehemu nyingi ya ardhi kavu mchwa wanapatika

6. Acha chombo chako hapa kwa masaa 24, ila chombo umekiweka kwa kukifunika upande mmoja uwe umenyanyuka kidogo kuruhusu hewa kuingia kwenye mchanganyiko

7. Baada ya huo muda mchwa wengi watakuwa wamezalishwa ndani ya chombo chako

8. Chukua chombo kwa upesi kwa kukigeuza ili mchwa usirudi aridhini kisha kawape kuku wako, zoezi hili ni jipesi sana halihitaji wewe kutumia muda mwingi fanya kila siku ili vifaranga na kuku wako wastawi vizuri.

JINSI YAKUTENGENEZA TAMBI ZA DENGU

*MAHITAJI*

1.    Unga wa dengu ½ kilo

2.    Binzari nyembamba ½ kijiko cha mezani

3.    Unga wa pilipili manga kijiko 1 cha chai

4.    Unga wa mchele ¼ kilo

5.    Chumvi kiasi

6.    Mafuta ya alizeti ½ lita

7.    Baking powder

*JINSI YA KUTENGENEZA*

1- Changanya unga wa mchele pamoja na ule wa dengu. Kisha chukua nyunyuzia baking powder na baadaye chumvi

2- Weka unga wa binzari nyembamba na pilipili manga.

3- Changaya vizuri na kisha weka maji kidogo kidogo huku ukukanda hadi liwe donge gumu kama unavyofanya kwenye maandazi.

4- Baada ya hapo weka donge lako pembeni na funika. Acha likae kwa muda wa nusu saa hadi saa moja.

5- Baada ya hapo chukua karai la mafuta weka jikoni acha hadi mafuta yapate moto kabisa. Kisha chukua mashine ya kupikia tambi na weka donge lako. Kandamiza taratibu huku ukiruhusu minyororo ya tambi kuingia kwenye mafuta yaliyo jikoni.

6- Weka kiasi kiasi huku ukikaanga. Acha mpaka zitakapokuwa zimeiva na kukauka vizuri. Ipua na weka pembeni.

7- Weka kwenye sahani safi na kavu.Tambi zako zitakuwa tayari kwa kuliwa.

8- Tafuta fingushio vizuri funga kisha peleka sokoni

MCHANGANUO WA KUFUGA KUKU WAKIENYEJI

*MAHITAJI*

1- Tetea 10 kwa jogoo 1

2- Banda bora

3- Vyombo vya chakula na maji

4- Chakula bora

5- Madawa na chanzo cha nishati joto na mwanga

6- Elimu na ujuzi wa malezi bora

7- Chombo au chumba cha kutunzia vifaranga

8- Mayai ya kuku wa kisasa/mayai mabovu(ambayo hayakuanguliwa)

9- Madaftari au kitabu cha kutunzia kumbukumbu

*KUKU 10*

1- Wakati wa kuanza mradi wako hakikisha una kuku 10 *(matetea)* wenye umri sawa na hawajawai kutaga hata mara moja.

2- Chagua kuku wenye rangi nzuri kutoka katika familia bora kutegemea malengo ya mradi wako.

3- Mfano kama lengo lako ni kuzalisha kuku wa kienyeji kwajili ya nyama basi chagua mbegu ambayo inakuwa haraka na yenye uzito mkubwa.

4- Au ikiwa lengo ni mayai basi ni vema kuchagua aina ya kuku yenye kukua haraka na kutaga mayai mengi.

5- Ili kupunguza gharama za manunuzi ya kuku na hivyo kuongeza faida kwa mfugaji ni vema kununua kuku wadogo ambao wametoka tu kuachishwa kulelewa na mama zao.

6- Kuku hawa utawapata kwa bei ya chini, tena watafaa sana maana watakua na umri mmoja pia.

*JOGOO 01*

1- Jogoo mmoja tu anatosha kuwahudumia kuku matetea yote kumi.

2- Hakikisha katika uchaguzi wa jogoo bora lililochangamka, rangi mzuri, upanga umesimama, macho angavu, uzito wa kutosha, rangi nzuri na uwezo mkubwa wa kuzalisha.

3- Ni vema mfugaji akaelewa kwamba kuku wote watakaozalishwa watategemea ubora wa jogoo wake.

4- Uwezo wa kutaga kwa kuku na upatikanaji wa mayai pia hutegemea kwa karibu ubora wa jogoo aliyechaguliwa.

*BANDA BORA*

1- Miongoni mwa mambo mhimu naya kwanza kuzingatiwa katika ufugaji wa kuku wa kienyeji kama mradi ni maandalizi ya banda bora.

2- Kuku huhitaji banda bora ili wasiathirike na madhara mbalimbali.

3- Mfugaji anatakiwa kuandaa banda lenye ukubwa wa mita 10 kwa mita 04.

4- Yani urefu uwe mita 10 na upana upana wa mita 04. Kisha kata vyumba vya mita 2 urefu na upana mita 4 kutoka katika banda lako hivyo utakuwa na jumla ya vyumba vitano vyenye ukubwa unaolingana.

5- Ujenzi uzingatie malighafi na vifaa vinavyopatikana kwa urahisi katika mazingira husika.

 Mfano katika maeneo ambayo fito zinapatikana kwa urahisi banda linaweza kuandaliwa kwa miti na kukandikwa kwa udongo.

6- Au sehemu ambayo mabanzi hupatikana kwa urahisi basi banda laweza kujengwa kwa kutumia mabanzi.

7- Vifaa vya kujengea banda vizingatie pia gharama na upatikanaji wake katika eneo husika.

*Baadhi ya vifaa hivyo ni kama ifuatavyo:-*

1- *Sakafu*

√Saruji

√udongo

√mbao

√mianzi/fito

*Kuta*

√Fito/mabanzi mbao,

√nguzo mianzi

√udongo,

√matofali,

√mawe

√mabati

√wavu

*Paa*

√Nyasi

√makuti

√majani ya migomba

√mabati/vigae.

*Wigo*

√Matofali

√mbao

√fito/nguzo

√mabanzi/mianzi

√matete, wavu na mabati

*Banda bora la kuku linatakiwa kuwa na sifa zifuatazo:-*

*Imara*

1-/Lenye uwezo wa kuwahifadhi kiafya na pia dhidi ya hali ya hewa hatarishi kwa mfano jua kali, upepo, baridi na mvua pamoja na wanyama hatari.

2- Lenye mwanga, hewa na nafasi ya kutosha inayoruhusu usafi kufanyika kwa urahisi.

3- Lijengwe sehemu yenye mwinuko isiyotuama maji, isiyo na upepo mkali na iwe mbali kidogo na nyumba ya kuishi watu.

4- Liwe na vichanja kwa ajili ya kuku kupumzika na kulala

5- .Liwe na sehemu ya kuwekea chakula, maji, kutagia, kuatamia na sehemu ya kulelea vifaranga.

6- Liwe na nafasi ya kutosha kulingana na idadi ya kuku na kuweka vyombo vya chakula na maji.

7- Kwenye mazingira ya joto banda liwe la ukuta mfupi na sehemu kubwa wazi yenye wavu hadi kufikia kwenye paa.

8- Kwenye mazingira ya baridi banda liwe na ukuta mrefu unaokaribia paa na sehemu ndogo tu iwe wazi yenye wavu ili kupitisha hewa na mwanga.

*JINSI YA KUFANYA*

1- Wakuze kuku wako hadi watakapofikia muda wa kutaga.

2- Wakianza kutetea ni kiashiria kwamba wakati wa kutaga umekaribia hivyo andaa viota kwajili ya kutagia.

3- Viota vinapaswa viwe na ukubwa stahiki ili kumwezesha kuku kuyafunika mayai yote vizuri wakati wa kuatamia, viota viwe vinavyozuia mayai kutawanyika, viwe mahali pakavu na safi.

4- Hakikisha kuku wote wanataga katika viota tofauti.

5- Kuku anapotaga mayai matatu unapashwa kuchukua mayai mawili na kumwachia yai moja ili kumfanya aendelee kutaga zaidi.

6- Kuku akifikia yai la kumi na mbili anza kumwachia mayai matatu ili kumwandaa kwa kazi ya kuetamia.

7- Kwa kufanya hivi, kuku atataga mayai 15 au zaidi na ikiwa atataga mayai 15 au chini ya hapo nakushauri utafute mayai mengine ujazilizie ili kufikisha mayai 20 kwa kila kuku.

 *Zingatia kwamba mayai unayoyatoa kwa kila kuku, yanatunzwa sehemu salama, mahali pakavu, pasafi na penye joto la wastani*

8- Kuku wote wanapaswa kuanza kuatamia kwa siku moja. Ili kufanikisha hili inapasa uwe karibu na kuku wako.

9- Kuku mmoja akianza kuatamia mwekee mayai ya kuku wa kisasa au mayai mabovu ya kuku wa kienyeji.

10- Utafanya hivi hadi kuku wako wote watakapoanza kuatamia mayai.

11- Kuweka mayai mabovu au mayai ya kuku yaliyotumika humfanya kuku aendelee kuatamia akijua ni mayai yake.

12- Baada ya kuona kwamba kuku wako wote wapo tayari kwa kuatamia mayai, waandalie banda maalumu kwajili ya kuatamia yani chumba kimoja katika lile banda letu.

13- Ninashauri kwamba chumba kwajili ya kuatamia kiwe chumba cha kwanza au cha mwisho katika mfuatano wa vyumba vya banda lako. Andaa viota bora vya kuatamia, weka mayai 20 kwa kila kiota, ikiwa hayajatimia unaweza kununua kwa wafugaji wengine ili kuifikia idadi yako.

14- Waamishe kuku kutoka wanapotagia na kuwaweka katika chumba ulichokiandaa kwajili ya kuatamia.

15- Ili ufanikiwe katika zoezi hili inafaa lifanyike wakati wa usiku na unafanya katika giza.

16- Mweke kuku katika kila kiota na asubuhi wajikute kila mmoja katika kiota chake.

17- Wahudumie kwa chakula na maji ya kutosha. Wakati wa usiku waongezee joto la ziada kwa kuweka jiko au ndoo ya chuma yenye chengachenga za mkaa au kama una umeme weka taa za joto.

28- Baada ya siku 21-25 kuku wako wataanza kuangua vifaranga.

29- Huu ndio wakati unaotakiwa kuwa karibu sana na kuku wako kuliko wakati wote.

30- Watenge vifaranga mara tu baada ya kuanguliwa; waweke katika chumba chao maalumu mbali na kuku.

31- Kama chumba cha kuatamia kilikuwa cha kwanza basi vifaranga wawe chumba cha mwisho n.k

32- Ukishawatenga vifaranga mbali na matetea wako, wawekee tena mayai mengine 20 kila tetea, mayai ambayo utayanunua kwa wafigaji wenzako.

33- Hakikisha kuku waliotaga hayo mayai ni wazuri, hawana magonjwa na wanauzito/ukubwa unaofaa.

34- Mayai yote yakaguliwe vizuri ili kujua kwamba yameharibika, yana nyufa au mabovu. Kabla ya kuweka mayai mengine hakikisha chumba chako ni kisafi na viota vimesafishwa, havina wadudu na uchafu wowote.

35- Kuku wako bila kujijua wataanza kuetamia upya mayai uliowawekea.

36- Ukiwawekea mayai rudia mzunguko kama nilivyokwambia awali.

37- Baada ya siku 21 hadi 25 tena utapata vifaranga wako wengine tena. Fuata kila hatua kama nilivyokwambia hapo awali. Lakini kwa awamu hii nashauri waache matetea wako wapumzike wala usiwapatie mayai mengine tena.

*JINSI YA KULEA VIFARANGA*

1- Ikikaribia siku ya 20 tangu ulipowawekea matetea wako mayai katika chumba cha kuetamia, andaa chumba kwa ajili ya kulea vifaranga

2- Safisha kwa kuondoa uchafu na wadudu wote.

3- Washa taa ya joto au weka chombo cha kutoa joto katika chumba cha vifaranga nusu saa kabla huja anza kuingiza vifaranga wako. Weka pia chakula na maji ya kutosha katika vyombo vyenye umbile na ukubwa utakaowawezesha vifaranga kuvitumia

4- Tandaza magazeti, maboksi, makaratasi n.k katika sakafu ya chumba hicho. Hakikisha vifaranga wako hawajikusanyi sehemu moja maana wakifanya hivyo wengi wao watakufa ili ufanikiwe katika jambo hili, banda lako liwe la mduara katika kona zake.

5- Weka joto la kutosha. Joto la kutosha ni lile linalowafanya vifaranga watawanyike chini ya chanzo cha joto wakati kama joto limezidi vifaranga kukimbia mbali na chanzo cha joto na ikiwa joto halitoshi vifaranga hujukusanya chini ya chanzo cha joto.

6- Baada ya siku 3 utawapatia chanjo ya Gumboro na siku 7 wapatie chanjo ya New Castle, utarudia tena kuwapa chanjo hii baada ya mwezi mmoja kisha utafanya hivi kila baada ya miezi mitatu mitatu.

*MAPATO YA MRADI WAKO*

1- Katika uzazi wa kwanza utapata vifaranga 150 kwa wastani wa vifaranga 15 kwa kila kuku. Tuseme haujazingatia kanuni za ufugaji za makala hii ukapata vifaranga 100 yani wastani wa vifaranga 10 kwa kila kuku. Kisha baadaye wakakua wakafa kuku 50 yani watano kwa kila kuku utakuwa na jumla ya kuku 50.

2- Baada ya wiki 3 utapata tena kuku tufanye kwa mahesabu kama hayo hapo juu kwa hasara utakuwa na kuku wengine 50, na kufanya jumla ya kuku 100. Ikiwa kuku wako baada ya uzao wa pili uliwapumzisha kwa miezi miwili basi mwezi wa 3 utapata tena kuku vifaranga 100 na wiki 3 baadaye utapata wengine 100. Kwa mahesabu kama hayo awali wakikuwa utakuwa na kuku wengine 100 ambao watakuwa.

3- Baada ya miezi 6 utakuwa na kuku wakubwa wa uzao wa kwanza 50, uzao wa pili kuku 50 na utakuwa na kuku wenye umri wa miezi mitatu 50 wa uzao wa 3 na kuku wengine 50 wa uzao wa 4.

4- Katika kuku 100 wa uzao wa kwanza na pili, tufanye kuku 50 wawe matetea ukijumlisha na kuku 10 ulioanza nao mradi utakuwa na matetea 60. Ikiwa kila tetea atatotoa vifaranga 10 na vikakua vitano tu, mwishoni utakuwa na kuku 300 na baada ya miezi mitatu kuku wengine 900 toka katika kutoka kwa uzao wa kwanza, wapili na watatu.

5- Hivyo mwaka wa pili utafunga na kuku si chini ya 1,200/= wanaotaga mayai.

6- Ukiuza majogoo yote 1,200/= kwa bei ya 8,000/= ili upate pesa ya kujenga miundombinu bora maana sasa utakuwa na kuku wengi wanaoendelea kuzaliana kwa kasi utapata pesa kiasi cha *TZS 7,200,000/=*

Sasa ongeza kuku wako wa kutaga hadi wafikie kuku 4,000 maana sasa utakuwa na pesa za kutosha kuendesha mradi wako.

7- Sasa ukiwa na kuku *4000* wa kienyeji wa kutaga mayai, ikiwa kuku *3000* tu watataga ukauza yai moja kwa bei ya haraka haraka ya *TZS 250* tu, utapata *TZS 750,000/=* kwa siku ambayo sawa na TZS *22,500,000/=* kwa mwezi na *TZS 270,000,000/=* kwa mwaka sawa sawa na *128,572 USD*. Kumbuka mwamba makadilio haya niya chini sana. Ukifata kanuni zote kwa makini na maombi huku ukimtanguliza Mungu utafikia hata TZS *500,000,000/=* kwa mwaka.

8- Kumbuka unapofanikiwa kupata mapato ya kila aina, umtolee *Mungu zaka(x10%)* ya mapato yako, pia ukatoe sadaka ambayo ni kubwa kuliko zaka na uwasaidie masikini na wahitaji.

9- Tunza kumbukumbu zako zote za fedha katika daftari maalumu kuhusu mapato na matumizi ya mradi wako. Pia hali ya kuku wako kuhusu tarehe za chanjo ya mwisho, siku walipoanza kuatamia, magonjwa yanayowasumbua mara kwa mara.

Kutuhusu ebusol

MILK SHAKE YA EMBE

MAHITAJI

1-  Maembe makubwa 3

2- 1/2 kijiko kidogo cha chai unga wa hiriki 

3- Cardamom powder (weka kidogo kidogo kulingana na ladha)

4- Sukari *vijiko 2* vya chakula

5- *240 gram* ya maziwa ya maji

6- Vipande vya barafu

*(Ice cubes)*

7- Kijiko 1 cha chakula cha vanilla ice cream

*Unaweza tumia maembe yaliyogandishwa katika friji*

Menya maembe kisha weka katika Brenda

Weka maziwa ya maji na cardamom powder. Washa blenda yako kwa kasi ndogo ili kusaidia isage pole pole ukipata mapovu toa kwa kijiko.

Kisha weka barafu na endelea kusaga ipondeke kabisa na barafu.

Kisha ongeza sukari na jitaidi kulamba/kuonja uweze pata ladha unayoitaka.

Baada ya hapo kinywaji kitakuwa tayari kwaajili ya kunywa/kuuza pia unaweza weka ice cream wakati wa matumizi

JINSI YA KUTENGENEZA EGG CHOPS ZA NYAMA NA UNGA WA MCHELE

Mahitaji

1- Mayai 8 makubwa au 10 madogo

2- Nusu kilo ya nyama =na gm 500 na nyama hii iwe ya kusaga

3- Kitunguu1cha wastani

4- Kijiko 1 cha chakula cha  kitunguu saumu na tangawizi

5- Binzari manjao kijiko 1 cha chai au nusu inatokana na inavyokolea maana manjano nyingine huwa Kali sana hivyo unahitajika kuwa mwangalifu.

6- Kijiko 1 cha chai garam masala powder

7- Robo *(¼)* kikombe majani ya kotimiri/ giligilani

8- Chumvi kwa kuonja

9- Nusu *(½)* kikombe unga wa mchele

10- Mafuta ya kukaangia

*Maelekezo*

Weka mayai kwenye sufuria ukiwa umeyaosha vizuri na ubandike jikoni jiko likiwa na moto wa wastani chemsha mayai yaive kama unavyopenda. 

Wakati mayai yanachemka, andaa viungo vingine; katakata majani ya kotimiri na kitunguu vipande vodogovidogo sana

Katika bakuli kubwa; weka nyama, kitunguu, majani ya kotimiri, kitunguu saumu na tangawizi, bizari ya manjano, pilipili ya unga na garam masala. 

Vunja yai moja uongeze kwenye mchanganyiko. 

Changanya vizuri, weka na chumvi kwa kuonja

Gawanya mchanganyiko kwenye madonge 6 hadi 8 yaliyolingana (inategemea na ukubwa wa mayai). Menya na mayai, weka pembeni

Funika kila yai na donge moja ya nyama. Hakikisha yai linakuwa katikati na limefunikwa vizuri na nyama.

Sawazisha vizuri kwa juu kisha paka unga wa mchele kwenye madonge ya nyama kwa juu, hakikisha kila sehemu imefunikwa vizuri

Chemsha mafuta kwenye kikaangio katika moto wa wastani. 

Wakati mafuta yanachemka, piga yai moja lililobakia. 

Chovya kila egg chop kwenye yai, tingisha kidogo ili yai lililozidi litoke kabla ya kuweka kwenye mafuta

Kaanga mpaka ziwe na rangi ya kahawia

Hamishia egg chops zilizoiva kwenye sahani iliyowekwa tissues za jikoni au chujio la bati ili mafuta yote yachuje kishaa Itakuwa tayari kwa biashara

JINSI YA KUPIKA WALI WA RANGI TATU

MAHITAJI

WALI WA MANJANO

1- Mchele wa basmati kikombe 1 cha chai

2- Mafuta ya kupikia kijiko1 ½ 

Nyanya 2 zilizomenywa na kukatwakatwa

3- Karoti 3 zilizochemshwa na kuiva

4- Unga wa binzari 1/4 kijiko

Chumvi kiasi 

5- Kwa wali wa mweupe

6- Mchele wa basmati kikombe 1 cha chai

7- Mafuta ya kupikia kijiko1 ½ 

8- Tui la nazi kikombe 1

9- Unga wa hiliki Kijiko 11/2 chachai

*WALI WA KIJANI*

*MAHITAJI*

1- Mchele wa basmati kikombe 1 cha chai

2- Mafuta ya kupikia kijiko 1 ½ 

3- Chumvi kiasi

4- Vitunguu maji 2

5- Kitunguu saumu kilichopondwa 1

6- Tangawizi iliyopondwa 1

7- Nazi iliyosagwa vijiko 2

8- Majani 8 hadi 10 ya mnanaa

9- Majani ya giligilani kikombe kimoja

10- Pilipili manga kijiko 1

11- Garam masala kijiko 1 cha chai

12- Namna ya kuandaa

13- Unatakiwa kupika wali walo katika sufuria tatu tofauti. Kwa 

*WALI MWEUPE*

1- Wali mweupe unatakiwa kupika kama ilivyozoeleka huku ukiongeza hiliki kama kiungo chako.

2- Unachotakiwa kufanya ni kuosha mchele wako.

3- Kisha injika tui jikoni weka chumvi na baadaye hiliki.

4- Hakikisha maji uliyoinjika yana uwezo wa kuivisha wali wako.

5- Baada ya kuiva palia na weka pembeni.

*KWA WALI WA RANGI YA CHUNGWA*

1- Anza kwa kupika wali wa mafuta. Kwa kuosha mchele na kuuchemsha kwa kiwango cha maji ya kutosha kuivisha.

2- Hakikisha unaweka chumvi ili kuufanya wali wako kuwa na ladha.

3- Chukua karoti na nyanya saga pamoja.

4- Kisha kaanga binzari na changanya na mchanganyiko wa nyanya na karoti.

5- Chukua wali wako uliokwishawiva na changanya katika mchanganyiko wako huo.

6- Wali wote utakuwa wa rangi ya chungwa.

*WALI WA KIJANI*

1- Kwa wali wa kijani , anza kwa kupika wali wenyewe kama nilivyoelekeza hapo juu.Kisha chukua kitunguu maji, saumu, tangawizi nazi , majani ya mnanaa,majani ya giligilani,hoho, pilipili manga na kisha saga kwenye machine ya kusagia.

2- Chukua mafuta ya kupikia weka jikoni, na kaanga garam masala na baadaye weka mchangayiko wako wa kijani kwenye sufuria hiyo iliyoko jikoni.

3- Endelea kukaanga hadi viive kabisa.

4- Ipua na changanya na wali wako. Utapata wali wa kijani.

Baada ya hapo pakua. Na weka kwenye bakuli lenye muundo unaopendelea.

5- Anza kwa kuweka rangi yeyote kati ya hizo ulizopika. Panga vizuri kwa kufuata mpangilio maalum unaweza kuanza na rangi ya machungwa, nyeupe na kijani ikaja mwisho au kinyume chake.

6- Pamba wali wako kwa kuweka jani dogo la giligilani na kipande cha karoti.

Chakula choko kipo tayari kwa kuliwa

UTENGENEZAJI WA TAMBI ZA DENGU

MAHITAJI

1.    Unga wa dengu ½ kilo

2.    Binzari nyembamba ½ kijiko cha mezani

3.    Unga wa pilipili manga kijiko 1 cha chai

4.    Unga wa mchele ¼ kilo

5.    Chumvi kiasi

6.    Mafuta ya alizeti ½ lita

7.    Baking powder

*JINSI YA KUTENGENEZA*

1- Changanya unga wa mchele pamoja na ule wa dengu. Kisha chukua nyunyuzia baking powder na baadaye chumvi

2- Weka unga wa binzari nyembamba na pilipili manga.

3- Changaya vizuri na kisha weka maji kidogo kidogo huku ukukanda hadi liwe donge gumu kama unavyofanya kwenye maandazi.

4- Baada ya hapo weka donge lako pembeni na funika. Acha likae kwa muda wa nusu saa hadi saa moja.

5- Baada ya hapo chukua karai la mafuta weka jikoni acha hadi mafuta yapate moto kabisa. Kisha chukua mashine ya kupikia tambi na weka donge lako. Kandamiza taratibu huku ukiruhusu minyororo ya tambi kuingia kwenye mafuta yaliyo jikoni.

6- Weka kiasi kiasi huku ukikaanga. Acha mpaka zitakapokuwa zimeiva na kukauka vizuri. Ipua na weka pembeni.

7- Weka kwenye sahani safi na kavu.Tambi zako zitakuwa tayari kwa kuliwa.

8- Tafuta fingushio vizuri funga kisha peleka sokoni 

JINSI YAKUTENGENEZA MAANDAZI YA MAYAI NA MAZIWA

Mahitaji

1- Unga wa ngano ½ kilo

2- Sukari 200g (kikombe kimoja cha chai)

3- Chumvi ½ kijiko kidogo (cha chai )

4- Hamira kijiko 1 kidogo

5- Yai 1

6- Maziwa ya unga vijiko 2 vikubwa

7- Butter kijiko 1 kikubwa

8- Iliki kijiko1 kidogo

9- Maji ya uvuguvugu ya kukandia

10- Mafuta ya kuchomea lita 1

11- Kibao cha kusukumia unga wa ngano

12- Sinia au ubao ulionyooka

*Maelekezo*

1- Weka unga kwenye bakuli kisha ongeza sukari, chumvi, yai, maziwa ya unga, butter na hiliki. 

2- Changanya viambato mpaka mchanganyiko uwe sawia.

3- Ongeza maji ya uvuguvugu kiasi kwenye mchanganyiko na uanze kukanda. 

4- Ni vizuri kukanda mchanyiko huu kwa muda wa dakika 15 ili kuhakikisha donge lote la unga limelainika vizuri.

5- Gawanya unga uliokwandwa katika madonge manne (4) tofauti.

6- Weka unga wa ngano kidogo katika kibao cha kusukumia na uanze kusukuma donge moja katika shape ya chapati. 

7- Katika kusukuma, hakikisha unga wako uko wa wastani – siyo mwembamba sana wala mnene.

8- Ukimaliza kusukuma kata unga kutokana na umbo upendalo kupika maandazi na uyatandaze katika ubao au sinia lililonyooka. 

9- Hakikisha sinia au ubao umenyunyuziwa unga wa ngano ili kuzuia unga utakaoweka usingandie.

10- Rudia hiyo hatua kwa madonge yote yaliyobakia.

11- Ukimaliza kuandaa maandazi yako, weka maandazi yako katika sehemu iliyokuwa na joto ili yaweze kuumuka. 

12- Hii inaweza kuchukua hadi masaa 3 ili hamira kuumua vizuri unga wako.

13- Unga ukishaumuka, bandika sufuria, au kikaangio pamoja na mafuta jikoni

14 Hakikisha mafuta ni mengi ili kuwezesha maandazi kuiva vizuri.

15- Mafuta yakishachemka tumbukiza mandazi. 

16- Acha maandazi kwenye mafuta mpaka yabadilike rangi na kuwa ya brown.

17- Maandazi yakishaiva, ipua na weka kwenye chujio ili kukausha mafuta. Rudia hatua hizi kwa maandazi yote yaliyobaki.

18- Subiri yapoe na yako tayari kuliwa/kuuza

UTENGENEZAJI WA BAJIA/BAGIA ZA DENGU

Malighafi

1- Unga wa dengu kikombe kimoja

2- Vitunguu maji 2 (Katakata vipande vidogo vidogo)

3- Vitunguu saumu vilivyo sagwa kijiko cha chai 1

4- Baking Powder kijiko cha chai 1

5- Maji Kiasi

6- Chumvi

7- Mafuta ya kukaangia

8- Pilipili , Kotmiri ukipenda

Matayarisho

1- Chukua bakuli kubwa changanya unga wa dengu na vitunguu maji na vikisha changanyika weka vitunguu saumu, kotmiri iliyokatwa katwa na baking powder. Weka chumvi kiasi kidogo.

2- Weka maji kidogo kidogo hadi mchanganyiko wako uwe mzito kisha uache kwa muda.

3- Bandika kikaango jikoni na weka mafuta, yakishachemka chota mchanganyiko wako kwa kijiko na kuweka kwenye mafuta. 

4- Angalia usiweke mara nyingi sana ili bagia zisijeshikana.

5- Zikiiva na kuanza kubadilika rangi epua na uweke mahali zitoke mafuta.

6- Hakikisha moto sio mkali sana ili ziive na sio kubabuka.

7- Andaa tayari kwa biashara/kula na kinywaji chochote.

JINSI YA KUTENGENEZA BISKUTI ZA MAZIWA

HITAJI/MALIGHAFI

1- Vikombe vinne vya unga wa ngano uliochekechwa vizuri.

2- Maziwa kikombe cha chai 1½.

3- Baking powder vijiko vinne vya chai.

4- Mafuta/blueband vijiko sita vya chai.

5- Chumvi kijiko kimoja cha chai.

*HATUA ZA UTENGENEZAJI*

• Chukua unga uliokwisha pimwa tayali, changanya na baking powder na chumvi kijiko kimoja cha chai.

• Chukua mafuta kwa mkono uchanganye pamoja na mchanganyiko wa ungaWeka maziwa na uchanganye mpaka uji uwe mzitoAcha kwa *dakika 30*

• Kata muundo/umbo unalotaka (model) unapotaka kuitengeneza.

• Weka katika Pre- heated oveni, joto *175ºC* kwa dakika *10 hadi 15* kama unapenda zikauke zaidi.

• Toa biskuti na kuziacha kwa muda ili zipoe,

• Tia kwenye vifungashio tayari Kwa chakula au biashara.

JINSI YA KUTENGENEZA JAMU YA EMBE NA KARAKARA (passion)

Hii ni aina ya jamu ya asili ambayo inaweza kutumiwa kwa kula na mkate au aina nyinginezo za vitafunwa, au mtumiaji anavyopendelea kuitumia. 

- Jamu hii inatengenezwa kutokana na mchanganyiko wa aina mbili za matunda, embe na karakara

- Namna ya kusindika jamu ya embe na karakara

Dondoo: Kiwango cha mahitaji yatakayoainishwa hapo chini na maelezo yake ni kwa ajili ya, kutengeneza na kupata kiasi cha chupa 15 za nusu (½) lita.

*Mahitaji*

• Maembe 50 makubwa yaliyoiva vizuri

• Karakara ½ kilo

• Sukari nyeupe kilo 3

• Juisi ya limao lita ⅛

*Namna ya kuandaa*

• Osha maembe vizuri kwa maji safi

• Menya kwa uangalifu

• Katakata vipande vidogo vidogo

• Unaweza kusaga maembe hayo endapo si laini

• Osha karakara (passion fruits) vizuzi kwa maji safi

• Kata na utoe sehemu ya ndani (chakula)

• Changanya na maembe uliyokwisha kuandaa

• Weka sukari nyeupe kilo tatu kwenye mchanganyiko huo

• Weka lita 1 ya juisi ya limao

• Bandika jikoni

• Koroga taratibu kwa muda wa nusu saa

• Epua na ufungashe

*Ufungashaji*

• Wakati mchanganyiko ukiendelea kuiva jikoni, hakikisha unaandaa vifungashio/chupa

• Ni muhimu kuhakikisha kuwa chupa hizo zimeoshwa vizuri na kuwekwa kwenye chombo maalumu cha kuulia vimelea (Sterilizer)

• Weka jamu yako kwenye vifungashio kulingana na ujazo unaohitaji ikiwa bado ya moto

• Funga chupa/kifungashio kiasi

• Rudisha kwenye chombo maalumu cha kuulia vimelea

• Acha humo kwa muda wa dakika tano

• Ondoa na ufunge vizuri

• Pindua chupa/kifungashio mfuniko ukae chini. Hii itasaidia mfuniko kufunga vizuri

• Weka nembo tayari kwa mauzo

TENGENEZA BAGIA ZA KUNDE

MAHITAJI

1- Vikombe 2 kunde

2- Kitunguu 1 kikubwa

3- Pilipili kichaa 2 (nyekundu na kijani ukipenda)

4- Vijiko 3 vya chakula maji ya limao (ukipenda)

5- Kijiko 1 cha chai baking powder

6- Vijiko 1½ vya chai tangawizi

7- ¼ kikombe majani ya giligilani

8- Chumvi kwa kuonja

9- Mafuta ya kukaangia

*MAELEKEZO*

1- Osha na kuloweka kunde kwenye maji ya moto siyo chini ya masaa 8, au usiku mzima

2- Katakata kitunguu, pilipili, majani ya giligilani; twanga tangawizi. Weka pembeni

3- Chuja kunde maji

4- Weka kunde, maji ya limao na pilipili kwenye mashine ya kusagia chakula au blender ila isilainike sana. 

5- Unaweza pia kutumia mashine ya mkono ukipenda au kutwanga kwenye kinu. (hakikisha mashine yako ina nguvu ya kutosha kusaga kunde)

6- Ikilainika, ongeza kitunguu na majani ya giligilani kwenye mchanganyiko, saga kwa sekunde kama 20. 

7- Hakikisha vitunguu na majani ya giligilani hayasagiki kabisa.

8- Weka mchanganyiko kwenye bakuli kubwa.

9- Ongeza chumvi na bakingo powder, changanya vizuri

10- Chemsha mafuta kwenye kikaango katika moto wa wastani. 

11- Yakichemka, tumia vijiko 2 au mikono kutengeneza umbo kama la yai au umbo la bagia

12- Weka kwenye mafuta. Kaanga mpaka ziwe na rangi ya kahawia

13- Toa bhajiya zilizoiva kwenye mafuta. 

14- Hamishia kwenye sahani/bakuli iliyowekewa tissues, au tumia chujio la bati ili mafuta yachuje

15- Pakua za moto na inapendeza kula na  chachandu ya machicha ya nazi na mtindi

JINSI YA KUTENGENEZA SOSI YA UKWAJU

Mahitaji

1-Ukwaju - 2 Paketi

2-Chumvi - kiasi

3-Tende - ¼ kikombe

4-Pilipili mbichi - 1

5-Bizari ya jiyrah (Cummin powder) - ¼ kijiko

*Namna ya kutayarisha*

1-Toa kokwa ukwaju, kisha roweka kwenye maji ya moto. 

2-Chambua tende utoe kokwa weka kando.

3-Tia vitu vyote katika mashine, saga hadi vitu visagike vyote.

3-Mimina katika bakuli ukiwa tayari kutolewa na aina nyingi ya vyakula upendavyo.

*Kidokezo:-*

Ikiwa huna tende tumia sukari vijiko 2 viwili vya supu.

Inaweza kuliwa na aina nyingi ya vyakula kama; dehii baree, biriani, nyama/kuku wa kuchoma, mishkaki, sambusa, kachori, katlesi viazi vya duara (chops), kababu na vinginevyo vingi.

JINSI YA KUTENGENEZA UBUYU

MAHITAJI

1- Sukari vikombe 2

2- Maji vikombe 2

3- Nusu kikombe unga wa ubuyu 

4- Vikombe 4 ubuyu wenyewe 

5- 1/4 tsp pili pili ya unga 

6- 1/4 tsp chumvi

7- 1/4 tsp iliki ya unga

8- Rangi nyekundu au yeyote  utakavyopenda.

*JINSI YA KUTENGENEZA*

- Katika sufuria,weka maji na sukari na chumvi na pili pili ya unga na Rangi na iliki.  Moto uwe juu kiasi na changanya vyote hivyo vipike vizuri. 

2- Wakati vitu vinaanza kujipika utakuta rojo linatoa mapovu. Endelea tu kukoroga acha rojo lipikike vizuri. Baada ya hapo mapovu yakianza kutulia inamaanisha kua rojo limeanza kua zito.

Sasa hapo chota kidogo katika mwiko na test kwa vidole kama rojo linanata ua halinati. Rojo linatakiwa linate ndio linakua limeiva. Lisinate Sana kiasi tu. 

- Kisha mimina ubuyu wa kokwa na changanya vizuri kabisa katika rojo. Endelea kupika vizuri kama dakika 2 hivi. Kisha mimina unga wa ubuyu na changanya vizuri tena.  

- Endelea kupika mpaka unaona sukari inaanza kuganda na kung'aa na kushika vizuri katika ubuyu. 

- Hapo sasa zima jiko na mimina ubuyu katika sinia kubwa na acha ubuyu upoe.

- Ukishapoa ubuyu tayari kwa biashara au kuliwa.

USINDIKAJI WA MAZAO YOTE YA NAFAKA

1- Ili kuongeza matumizi ya mazao hayo na kudumisha ubora wake ni muhimu teknolojia za

kusindika nafaka zitumike. Usindikaji pia huongeza thamani ya zao.

2- Punje za mahindi hutumika kupika makande na husindikwa kupata unga unaotumika katika

matumizi mbalimbali.Vile vile bidhaa nyingine zinazotokana na mahindi ni mafuta na wanga.

KUSINDIKA MAHINDI KUPATA UNGA

- Kuna aina mbili za unga wa mahindi:-

1- Unga wa mahindi yasiyokobolewa *(Dona)* 

2- Unga wamahindi yaliyokobolewa *(Sembe)*

KUSINDIKA MAHINDI KUPATA UNGA WA DONA

Vifaa

• Mashine ya kukoboa

• Mashine ya kusaga

• Ungo

• Debe

• Mifuko

• Chekeche ya nafaka

JINSI YA KUSINDIKA

1- Pepeta na pembua mahindi ili kuondoa vumbi na takataka nyingine kwa kutumia chekeche,

ungo au sinia.

2- Osha kwa mahindi yako kwa maji safi na salama

3- Anika kwenye chekeche safi ili yakauke

4- Saga mahindi kupata unga

5- Fungasha kwenye mifuko safi na kavu ya pamba, plastiki/nailoni, makaratasi yasiyopitisha

unyevu kisha hifadhi katika sehemu safi na kavu

6- Kumbuka kuwa Kusaga mahindi bila kukoboa hudumisha virutubishi vilivyomo kwenye mahindi na

kupunguza upotevu wa chakula.

UNGA WA MAHINDI YALIYOKOBOLEWA

JINSI YA KUSINDIKA

1- Pepeta na pembua mahindi ili kuondoa vumbi na takataka nyingine kwa kutumia chekeche,

ungo au sinia

2- Koboa na saga

3- Fungasha kwenye mifuko safi na kavu ya pamba, plastiki/nailoni na ya karatasi isiyopitisha

unyevu.

4- Hifadhi kwenye sehemu safi na kavu

5- Kumbuka Kusaga mahindi yaliyokobolewa hupunguza virutubishi na wingi wa chakula kwa kiasi

cha asilimia *17 hadi 33*

6- Matumizi ya unga wa mahindi

7- Hutumika kutengeneza vyakula mbalimbali kama vile ugali, uji, togwa na vyakula vya watoto.

8- Pia huchanganywa na shayiri na kutengeneza vinywaji kama vile bia.

KUSINDIKA MPUNGA

1- Mpunga husindikwa kupata mchele ambao pia husindikwa kupata unga.

2- Kusindika mpunga kupata mchele

Vifaa

• Mashine ya kukoboa

• Madebe

• Ungo

• Chekeche

• Vifungashio

JINSI YA KUSINDIKA

1- Anika mpunga juani kwa muda wa siku moja kisha uache upoe kwa usiku mmoja ndipo ukoboe.

2- Pepeta na pembua kutoa takataka kabla ya kukoboa

3- Koboa kwa kutumia mashine.

KUFUNGASHA

1- Baada ya kupanga madaraja fungasha kwenye mifuko isiyopitisha unyevu na hifadhi katika

sehemu kavu na safi.

MATUMIZI YA MCHELE

1- Mchele hutumika kutengeneza vyakula mbalimbali kama vile wali, uji, biriani, mseto, pilau, bisi,

tambi na vitafunwa. Chenga za mchele hutmika kwa kutengeneza chakula cha mifugo.

KUSINDIKA MCHELE KUPATA UNGA

*Vifaa*

• Mashine ya kusaga

• Vifungashio

*JINSI YA KUTENGENEZA*

1- Saga mchele safi kupata unga

2- Fungasha kwenye mifuko safi na kavu isiyopitisha unyevu

3- Hifadhi katika sehemu safi na kavu.

4- Matumizi ya unga wa mchele

Hutumika kupika ugali, uji na vitafunwa.

*KUSINDIKA MTAMA/ AUWELE*

1- Punje za mtama na uwele hupikwa makande na husagwa kupata unga.

*KUSAGA MTAMA/ UWELE KUPATA UNGA*

*Vifaa*

• Mashine ya kusaga

• Ungo

• Chekeche ya nafaka

• Kichanja

• Turubai

• Vifungashio safi

*JINSI YA KUSAGA*

1- Pepeta na kupembua mtama/ uwele ili kuondoa mavumbi na takataka nyingine.

2- Tumia chekeche au ungo kupepeta na kupambeua

3- Osha kwa maji safi kisha anika juani kwenye kichanja au turubai

4- Saga kupata unga wa mtama/uwele

5- Fungasha kwenye mifuko ya nailoni/ plastiki

6- Hifadhi katika sehemu safi na kavu

7- Matumizi ya unga wa mtama/uwele

8- Hupikwa ugali, uji na togwa. Vile vile hutumika katika kutengeneza vyakula vya watoto

*KUSINDIKA NGANO*

1- Ngano husagwa ili kupata unga

*Vifaa*

• Vifungashio

• Mashine ya kusaga

*JINSI YA KUSAGA*

1- Nyunyuzia maji kwenye ngano

2- Koboa na saga ili kupata unga

3- Weka kwenye vifungashio safi na visivyopitisha maji

*MATUMIZI*

1- Unga wa ngano hutengeneza vitafunwa kama vile mikate, chapati, maandazi, tambi na

keki.